NORMY ROZWOJOWE: CZYLI CO I KIEDY POWINNO MÓWIĆ MOJE DZIECKO?
Czy wszystko jest w porządku z moim dzieckiem? Czy mówi wystarczająco dużo? Czy ono nie powinno mówić więcej?
To najczęstsze pytania zadawane mi przez rodziców. Ale jak brzmi odpowiedź?
Oto krótkie streszczenie dotyczące rozwoju mowy dziecka, mam nadzieję, że pomoże Wam w odpowiedzeniu sobie na powyższe pytania.
Miłej lektury 
0. OKRES PRZYGOTOWAWCZY
3-9 miesiąc życia płodowego
• Wykształcenie się narządów mownych
• Rozpoczęcie funkcjonowania tych narządów
– Dzięki zmysłowi równowagi 4-miesięczny płód odczuwa rytm kolebania chodu matki
– 7-miesięczny płód odbiera bicie serca matki już słuchowo
– W ostatnich miesiącach płodowych, dziecko zaczyna reagować na zjawiska akustyczne z otoczenia, np. głos ojca, muzyka
1. OKRES MELODII
0-1 rok życia dziecka
• W tym okresie dziecko komunikuje się głównie za pomocą krzyku, płaczu oraz innych dźwięków
• Dziecko uczy się otaczającego je świata i z czasem coraz więcej rozumie i potrafi
– Występują krzyk i płacz jako komunikat
– Pojawia się głużenie
– Dziecko wydaje okrzyki naturalne – jako komunikat wyższego stopnia
– Dziecko potrafi gaworzyć
– Pojawiają się głoski artykulacyjne połączone z gestem
– Występują onomatopeje
– Pojawiają się pierwsze słowa
2. OKRES WYRAZU
1-2 rok życia dziecka
• W tym okresie zwiększają się kompetencje dziecka w rozumieniu wypowiedzi otoczenia
• Na stwierdzenia, polecenia i pytania dziecko reaguje nie tylko działaniem, ale przede wszystkim językowo coraz doskonalszą wypowiedzią – często wypowiedzi tej towarzyszy działanie
• Wypowiedzi zbudowane są albo z ułamka wyrazu, albo z całego wyrazu
– Na tym etapie pojawiają się pierwsze słowa typu: mama, tata, baba, które dziecko zazwyczaj kojarzy już z konkretnymi osobami – są to słowa połączone z desygnatem
– Zamiast słów dziecko stosuje wyrazy dźwiękonaśladowcze
– Występują echolalie – powtarzanie zasłyszanych z otoczenia słów
– Wzbogaca się słownik dziecka
– Uproszczenia – występuje początek i/lub koniec słowa
– Wymawia samogłoski: a, u, i, o e, y oraz spółgłoski: m, b, p, t, n, ł, j, d
– Kończąc 1 rok życia, dziecko używa 50-100 słów*
– Kończąc 2 latka dziecko używa 200-300 słów
3. OKRES ZDANIA
2-3 rok życia dziecka
• W tym okresie wyłaniają się poszczególne kategorie gramatyczne
• Gwałtownie wzbogaca się słownik dziecka
• Wypowiedzi są pełne agramatyzmów
• Niektóre głoski są zamieniane na inne, np. sz ->s, r ->l
• Dziecko umie jednak wymawiać wszystkie głoski oraz spółgłoski, których artykulacja jest widzialna
– Dziecko nazywa większość przedmiotów znanych z otoczenia – może przy tym popełniać błędy typu „ludź” zamiast „człowiek”
– Wymawia poprawnie coraz więcej głosek
– Trudne głoski może zastępować łatwiejszymi, np. salik -> szalik, luba/ jyba -> ryba
– Pyta „co to?”
– Używa zaprzeczeń „nie ma mamy”
– Pytane, podaje swoje imię
4. OKRES SWOISTEJ MOWY DZIECIĘCEJ
3-6 rok życia dziecka
• Dziecko prowadzi teraz swobodne rozmowy
• Posługuje się rozbudowanymi sygnałami dwuklasowymi, jednak zasady ich budowania nie są jeszcze w pełni utrwalone
• Pojawiają się kontaminacje, przestawki, elizje
• Dziecko rozbudza w sobie ciekawość – duża liczba pytań, a także świadomość językową
• Wymowa do końca tego okresu powinna być już całkowicie ukształtowana
– Dziecko jest rozumiane przez osoby obce
– Buduje coraz dłuższe zdania
– Zadaje dużo pytań – rozbudzona ciekawość
– Mogą pojawić się zawahania, uproszczenia – rozwojowa niepłynność mowy
– Dziecko stosuje podstawowe reguły gramatyczne
– Potrafi opowiedzieć prostą historyjkę (z czasem coraz trudniejsze i dłuższe wypowiedzi)
– Mowa jest wyraźna i poprawna
– Potrafi odpowiedzieć na bardziej złożone pytania
– Używa słów określających stosunki przestrzenne i nazywa podstawowe figury geometryczne
*W związku z pytaniami i wątpliwościami odnośnie umiejętności wypowiadania 50-100 słów przez roczne dziecko, chciałabym zaznaczyć, że w tym okresie słowem jest każdy dźwięk oznaczający konkretny desygnat, np. muu oznaczające zawsze krowę liczymy jako słowo, mau=kot (kolejne słowo), pep=kaszka (słowo). Pomyślcie o wszystkich dźwiękach wypowiadanych przez roczne dziecko i o tym czy mają przypisane konkretne znaczenia (brumbrum, pipi, hau, bul, papa, lala, tu, da=daj…). Nie dajmy się też zwariować, nie liczmy słów i nie zamartwiajmy się, jeśli jest ich np. 25-35 słów na 12 miesięcy, ale dziecko jest komunikatywne, wiele rozumie, wskazuje, rozróżnia kolory, kształty i widzimy ciągły rozwój słownika czynnego. Zupełnie inaczej sprawa wygląda, gdy nasz roczniak mówi 5-10 słów. W mojej ocenie to za mało i wymaga konsultacji logopedycznej.